Bất khuất vì chính đạo
Một trong năm điều gay go trong chiếu chỉ cấm đạo của vua Tự Đức ban hành ngày 05.08.1861, là mỗi tín hữu Kitô giáo chịu thích chữ vào hai bên má, một bên chữ "tả đạo", còn bên kia là tên xã huyện của người đó. Lối thích tự bằng thanh sắt nung đỏ vào má, để khi vết thương lành vẫn còn lưu lại dấu vết, hầu dễ hành hạ, dễ bắt bớ hoặc dễ phân biệt đối xử, là một sáng kiến, nếu không của vua Tự Đức thì cũng của một quan lớn nào đó trong triều đình Huế bấy giờ. Có thể nói đây là hình khổ có một không hai trong lịch sử bách hại Giáo Hội Công Giáo toàn cầu.
Nhưng một cụ già khoảng 60 tuổi, đã giám hiên ngang làm trái lại điều quy định ác nghiệt đó. một lần bị khắc hai chữ "Tả Đạo", cụ đã rạch xóa đi. Lần khác, thay vì bị quân lính khắc chữ Tả Đạo, ông cụ xin quan, để kín đáo nhờ người bạn tù khắc lên má hai chữ "Chính Đạo", khiến quan trên vô cùng tức giận. Cụ già can trường đó chính là thánh Phaolô Đổng.
Chấp nhận mọi gian khổ
Phaolô Đổng sinh năm 1802 tại Vực Đường, tỉnh Hưng Yên (Hải Hưng cũ). Phaolô Đổng là một giáo dân của xứ Lê Xá, một trong những xứ có truyền thống đạo đức lâu đời trong giáo phận Trung. Ông Đổng từng làm quản lý trông nom sổ sách, tài sản họ đạo trong suốt sáu tháng trời.
Thời đó thi hành chiếu chỉ cấm đạo, các quan đi tới từng làng Công Giáo lấy lý do kiểm tra dân số, nhưng thực ra để bắt các Kitô hữu phải vâng lệnh vua mà bỏ đạo. Quan truyền đặt tượng Thánh Giá xuống đất và ép buộc mọi người phải đạp lên. Ai không chịu đạp Thánh Giá thì bị trói lại, bị đóng gông giải về tỉnh. Ông Phaolô Đổng bị bắt trong trường hợp tương tự vào ngày 25.11.1861, khi ông cam đảm nhận mình là Kitô hữu, và cương quyết không chịu chà đạp Thánh Giá.
Quan truyền quân lính giải ông về huyện Ân Thi. Tại đây, quan hứa sẽ cho nhiều tiền nếu ông bỏ đạo. Nhưng ông nhất mực từ chối và khẳng định với quan về lòng trung thành với Chúc Kitô. Do đó, ông phải chịu hành hạ, mang xiềng xích nặng nề trong tù. Tiếp theo, lính được lệnh giải ông về Hưng Yên. Vừa tới của thành, ông Phaolô Đổng thấy một cây Thánh Giá trên mặt đất, ai muốn qua phải đạp lên. Ông nhất quyết đứng lại và không chịu bước qua. Quân lính đánh đập ông tàn nhẫn, nhưng vẫn không cưỡng bức được vị anh hùng đức tin. Sau cùng họ nhốt ông vào một cái cũi chật hẹp để khiêng qua.
Gần một năm trong tù cực khổ, ông Đổng ban ngày phải mang gông, đêm đến chân chịu xiềng xích. Nhiều lần bị quan tra hỏi, trước sau như một ông cương quyết giữ vững đức tin. Lính dã man đánh đập ông nhiều lần, khiến thân mình vị chứng nhân đầy những vết thương đẫm máu.
Ông Phaolô Đổng khẳng khái không chịu cho quân lính khắc hai chữ "Tả Đạo" vào má, nên bị cấm cốc (bắt nhịn ăn) nhiều ngày. Dần dần ông rũ liệt đuối sức. Có lần người lính canh động lòng thương cho ông chút cơm và chén nước, ông lại nhường cho người bạn tù đồng cảnh ngộ. Ít hôm sau, không chịu nổi cơn đói khát dày vò, ông phải nhai vài miếng vải áo để quên đi. Thế rồi quân lính dùng sức mạnh khắc trên má ông hai chữ "Tả Đạo", nhưng ông cam đảm rạch xóa đi.
Tám ngày sau, kiệt lực vì đòn vọt và đói khát, ông Phaolô Đổng bất tỉnh mê man, quân lính phải khó khăn lắm mới làm cho ông tỉnh lại được. Quan cho phép ông ăn uống và ra lệnh thích tự trên má ông lần nữa. Ông xin quan để người bạn tù làm việc này, nhưng thay vì khắc hai chữ "Tả Đạo", ông lại bảo người bạn tù khắc hai chữ "Chính Đạo", khiến quan xem thấy nổi giận và ra lệnh cấm cốc thêm ít ngày, rồi kết án tử hình ông.
Trước tòa điều tra phong thánh, người cháu gái ông làm chứng rằng : "Khi nghe tin mình bị trảm quyết, ông rất vui mừng, sấp mình xuống đất tạ ơn Thiên Chúa, cầu nguyện sốt sắng và đọc kinh An Năn Tội".
Trên đường ra pháp trường, ông Đổng dọn mình chết lành và đạo kinh phó dâng linh hồn (kinh Giáo Hội khuyên đọc giúp người hấp hối). Ông đã lớn tiếng kêu tên cực trọng Chúa Giêsu ba lần trước khi đao phủ chém đứt đầu, đưa linh hồn vị tử đạo vể Thiên Quốc. Hôm đó là ngày 03.06.1862.
Ngày 29.04.1951, trong số 19 giáo hữu được suy tôn chân Phước tại Vương Cung Thánh Đường Phêrô do Đức Piô XII chủ sự, danh tính và tiểu sử ông Phaolô Đổng đã khiến mọi người phải khâm phục một mẫu gương hiên ngang, can đảm của con dân Việt Nam, tuy nhỏ bé và nghèo nàn, nhưng lại giàu nghĩa khí anh hùng bất khuất.
Ngày 19-06-1988, Đức Gioan Phaolô II suy tôn ngài lên bậc Hiển thánh.
(Nguồn từ thư viện Đa Minh)
Trường thi tử Đạo
Phaolô Ðổng sinh năm Nhâm Tuất (1802)
Tại Vực Ðường đẹp nhất Hưng Yên
Gia đình đạo đức trong miền
Từng làm quản lý bạc tiền vô tư
Thủ Bạ Ðồng thích tự hai má
Một bên là đạo tả Giatô
Bên kia địa chỉ thích vô
Một cụ già bỏ, lại hô không làm
Bị bọn lính dã man cứ thích
Sau cụ già xóa vứt bỏ đi
Bỏ chữ tả, hữu khắc ghi
Quan xem nổi giận, trao đi tử hình
Cụ già đó gồng mình gạch xóa
Họ Vực Ðường, Cao Xá, Hưng Yên
Trông coi tài sản giáo quyền
Thi hành chiếu chỉ, quan liền bao vây
Ðặt Thánh Giá tràn đầy lối ngõ
Dân đi qua tới đó đạp lên
Ông Ðồng can đảm cự liền
Quan truyền lính giải về miền Phủ Thi
Quan dụ dỗ, hãy thì bỏ đạo
Sẽ giúp ông tái tạo cuộc đời
Ông Ðồng khẳng định quan ơi
Trung thành một Chúa trên trời, Kitô
Giải về thành mới vô gần cửa
Ông dừng ngay, cách nửa bước chân
Một cây Thánh Giá sát gần
Ngay trên mặt đất, phải cần bước qua
Phaolô Ðồng ông đà ngừng lại
Quan quát lên sao cãi lệnh ta
Lính cai đánh đập quá mà
Vẫn không tuân phục, quan đà nhốt ông
Vào cái cũi chật không lối cựa
Ðể khiêng qua chỗ cửa vào thành
Một năm tù ngục hôi tanh
Ngày thời gông cổ, tối đành xiềng chân
Vị quan án nhiều lần tra hỏi
Nhưng trước sau ông nói quyết cương
Ðức tin vững mạnh theo đường
Liền sai lính đánh, vết thương đầy người
Nghe được tin vui tươi: trảm quyết
Ông sấp mình tha thiết nguyện xin
ăn năn tội Chúa đón nhìn
Pháp trường trảm quyết, đức tin vững vàng
Kinh phó dâng, trên đàng theo Chúa
Con quyết lòng đoan hứa kính tin
Dù cho roi vọt kẹp kìm
Ngàn lần khổ cực, khắc in dâng Ngài
Tới pháp trường quan cai nạt nộ
Thầm nguyện cầu Mẹ hộ giúp con
Một nhát gươm, đầu đâu còn
Chứng nhân tử đạo, hồn con về Trời
Năm Nhâm Tuất (1862) sáng ngời Tử đạo
Rất oai hùng Tân Mão (1951) suy tôn
Gan vàng dạ sắt tiếng đồn
Phép vua coi nhẹ lại còn dỡn chơi.
Lời bất hủ
Quân lính đòi khắc chữ "Tả Ðạo" lên má ông theo lệnh của nhà vua, ông Phaolô Ðổng không chịu, thế rồi quân lính dùng sức mạnh khắc trên má chữ "Tả Ðạo", ông liền rạch xoá đi, quan cấm cốc ông (nhịn ăn)sau ông xin quan nhờ người bạn tù, khắc vào má ông không phải chữ "Tả Ðạo" nhưng là chữ "Chính đạo", khiến vua quan nổi giận, rồi kết án tử hình ông.
